Isırgan otu (Urtica dioica veya Urtica dioica L.), Urticaceae (nettle/ısırgangiller) familyasından, çok yıllık otsu bir bitkidir.
Isırgan otu, antik Yunan’a kadar uzanan, çağlar boyunca tıbbi olarak kullanılan çok yıllık çiçekli bir bitkidir. Bitki Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Afrika’da bulunur ve çok çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılmıştır.Isırgan otu en çok çay veya tentür olarak tüketilir, ancak yaprakları çiğ veya pişmiş olarak da yenebilir.Bitki, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, sağlık yararlarından sorumlu olduğuna inanılan bir dizi bileşik içerir:Isırgan otu, A, C, E ve K vitaminlerinin yanı sıra kalsiyum, magnezyum ve demir de dahil olmak üzere zengin bir vitamin ve mineral kaynağıdır.Bitki doğal bir idrar söktürücüdür ve idrar yolu enfeksiyonlarını ve böbrek taşlarını tedavi etmek için kullanılmıştır.Isırgan otu, güçlü bir anti-inflamatuar ajandır ve artrit ve diğer inflamatuar durumların tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir.Bitki ayrıca zengin bir antioksidan kaynağıdır ve hücreleri serbest radikallerin neden olduğu hasarlardan koruduğu gösterilmiştir.Isırgan otunun kan basıncını ve kolesterol seviyelerini düşürdüğü ve dolaşımı iyileştirdiği gösterilmiştir.Bitki aynı zamanda doğal bir detoksifiye edicidir.
Gövdesi yakıcı tüylerle kaplıdır ve dokunulduğunda bu yakıcı tüylerden asetilkolin, histamin ve 5-hidroksitriptamin (serotonin) salgılanarak ciltte yakıcı etki gösterir. Bitkinin adı da bu özelliğinden dolayı ‘’yakmak’’ anlamına gelen Latince ‘’urere’’ ve ‘’iki evcikli” anlamına gelen ‘’dioica’’ kelimelerinden türetilmiştir. Tüyler, doğal olarak bitkiyi böceklerden koruma görevini yerine getirmektedir.
Isısrgan Otunun Yerel Kullanımı
Isırgan otu da kadim bir geçmişe sahip, birçok kültürde yemeği yapılan, baharat ve çay olarak tüketilen, halk hekimliği uygulamalarında da kullanımı yaygın olan bir bitkidir. Bitkinin, toprak üstü kısımlarının toplanıp taze yapraklarının çorba olarak tüketimi yaygın olmakla birlikte Türk mutfağında taze ısırgan otunun yağ, salça, soğan, yoğurt gibi yardımcı malzemelerle kavurma, borani (bulgur, pirinç veya yumurta ile hazırlanan sebze yemeği) salata ve börek olarak da tüketimi mevcuttur. Ayrıca bitki, koagüle etme özelliğinden dolayı peynir yapımında da kullanılmaktadır.
Isırgan Otu Faydaları
Isırgan otu; işlenmiş haliyle bile yüksek besin değerine sahip olması sayesinde, günlük diyette sebze yemeği olarak iyi bir beta-karoten, kalsiyum, demir, lif ve bitkisel protein kaynağıdır.
Isısrgan Otu ülkemizde halk hekimliği uygulamalarında en yaygın kullanılan bitkilerdendir; kanser, romatizma, diyebet, mide-barsak sorunları, öksürük, soğuk algınlığı, ağrı, uyku sorunları, menstrüel sorunlar, astım, tansiyon, böbrek-idrar yolları rahatsızlıklarında ve saç dökülmesinde tedavi amaçlı çeşitli usullerle toplanıp hazırlanarak kullanıldığı bilinmektedir.
Bitkinin etnomedikal uygulamaları: egzamaya karşı, ısırgan kökü ve yaprakları kaynatılarak suyu bir ay boyunca içilir veya kaynatılmış kökün suyuna vazelin katılarak egzama merhemi olarak kullanılır. Ağrılar için ısırgan yaprakları dövülerek ezilir ve tuz eklenerek, üç gün ağrılı ve şişlik olan bölgelere sürülür. Romatizmal ağrılar için, haşlanmış ısırgana arpa unu katılarak lapa haline getirilir, ağrılı kısma sarılarak 1 gün bekletilir. Ayak ağrılarında taze ısırgan otları ayaklara çarpılır. Boğaz ağrısında ısırgan çayıyla gargara yapılır. Saç dökülmesine karşı ise kaynatılmış ısırgan otu suyu saça sürülür. Kanserde ısırgan tohumlarının dövülüp, bala katılarak yenilmektedir.
Ayrıca; şeker hastalığına karşı, tohumlarının dövülerek yoğurt ile karıştırılıp tüketildiği, taze ısırgan otu yapraklarının zeytinyağında belirli bir süre bekletilerek elde edilen yağın haricen kullanıldığı, yine çayının böbrek taşı düşürme, üst solunum yolu enfeksiyonlarını tedavi etme amaçlarıyla içildiği, lohusalarda sütü arttırmak amacıyla kaynatılarak suyunun tüketildiği, egzama, cilt lekeleri ve sivilceye karşı kaynatma suyunun cilt üzerine sürülerek kullanılmaktadır.
